De definitie van ondervoeding is vastgelegd in het consensusstatement van ESPEN (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism): ‘Ondervoeding is een acute of chronische toestand waarbij een tekort of disbalans van energie, eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare, nadelige effecten of lichaamssamenstelling, functioneren en klinische resultaten’.

Ondervoeding: een veelvoorkomend en onderschat probleem

Ondervoeding is een veelvoorkomend probleem in de Nederlandse gezondheidszorg en kan worden veroorzaakt door zowel somatische, functionele, psychische en sociale factoren (1). In tegenstelling tot overvoeding krijgt ondervoeding (onterecht) nog maar weinig aandacht.

• Gemiddeld één op de vier tot vijf patiënten in ziekenhuizen, zorginstellingen én de thuiszorg is ondervoed (2).
• Een (hoog risico op) ondervoeding komt voor bij (1):
  • 8,5% van alle thuiswonende 65-plussers;
  • 16% van de thuiswonende kwetsbare 65-plussers;
  • 19% van de thuiswonende 85-plussers.

De prevalentie van ondervoeding in Nederland is vooral hoog bij ouderen en bij ziekte. Aangezien het aantal ouderen in Nederland explosief groeit (3), is het van groot belang meer bewustzijn te creëren over (het risico op) ondervoeding en dit zo vroeg mogelijk te signaleren en te behandelen. Ondervoeding leidt namelijk onder andere tot een lagere kwaliteit van leven en hogere zorgkosten. 

Uit een recent rapport blijkt dat een domeinoverstijgende netwerkaanpak van ondervoeding bij ouderen leidt tot een verbetering van kwaliteit van leven van ouderen, een besparing van de zorgkosten door onder andere minder/kortere ziekenhuisopname, minder wijkverpleging en uitstel van opname in het verpleeghuis.

De Social Return On Investment (SROI) ‘Over de waarde van zorg bij ondervoeding van (kwetsbare) ouderen’ laat zien dat een investering van €1,00 over 5 jaar een maatschappelijk rendement oplevert van €3,27. Lees meer in het artikel De inhoud en waarde van de domeinoverstijgende netwerkaanpak.

Diagnose en behandeling ondervoeding

Screening en diagnostiek zijn essentieel voor vroege herkenning en behandeling van ondervoeding. In Nederland zijn de criteria voor het vaststellen vastgelegd in de richtlijn ondervoeding (2).

De behandeling van ondervoeding is maatwerk. Deze behandeling kan bestaan uit medische voeding wanneer het optimaliseren van gewone voeding niet toereikend is. De algemene stelregel die hierbij gebruikt wordt is (2):

• Bij een inname 75 – 100% van de vastgestelde behoeften bestaat het behandelplan uit eiwit- en energierijke voeding in de vorm van verrijkte hoofdmaaltijden, tussentijdse verstrekkingen en eventueel aanvullend drinkvoeding of eiwitsupplementen.
• Bij een inname 50% – 75% van de vastgestelde behoeften is het advies drink- en/of sondevoeding naast eiwit- en energierijke voeding.
• Is de inname minder dan 50% van de behoeften en is er geen kans op snelle verbetering van de inname, dan is volledige sondevoeding aangewezen, aangevuld met wat per os mogelijk is.
• Totale parenterale voeding (TPV) is geïndiceerd wanneer langer dan zeven dagen niet voldoende gevoed kan worden via het maag-darmkanaal omdat enterale voeding niet of onvoldoende mogelijk is of contra-geïndiceerd is.

Advies en ondersteuning bij de inzet van drinkvoeding of sondevoeding

Sorgente biedt ondersteuning bij medische voeding thuis. Speciaal voor zorgprofessionals heeft Sorgente de Diëtistenlijn. Daar beantwoorden onze diëtisten direct al jouw inhoudelijke vragen over medische voeding.

030 – 634 62 66 of dietist@sorgente.nl 

Bekijk wat Sorgente nog meer kan betekenen voor jou als zorgprofessional

Bronnen:

1. Kenniscentrum Ondervoeding
2. Dr. Ir. Hinke Kruizenga e.a. (2019) Richtlijn Ondervoeding, Herkenning, diagnosestelling en behandeling van ondervoeding bij volwassenen
3. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2021) Dialoognota Ouder Worden 2020 – 2040